These pages from the testament of Ardeshir Reporter (1865–1932), written for his son to be read decades later; attest to his profound belief: Reza Shah (1878 – 26 July 1944) possessed the rare spirit needed to return Iran to its civilizational course. This path had been shattered for over a millennium, following the 7th-century invasion by an army of vagrant robbers from arabian peninsula and the subsequent cultural and political upheavals.
Reza Shah’s reign heralded the first true revival of an authentically Iranian model of kingship. For centuries, even native rulers had largely governed through foreign, sultanic frameworks. Reporter, a member of the Parsi community that preserved Iran’s cultural and spiritual heritage during this long interruption and exile; saw in Reza Shah a divine resurgence. He perceived the awakening of a Verethragna-like king: a sovereign imbued with the spirit of the ancient Iranian deity of victory and royal might, symbolizing the very soul of the kingdom returning to its historic destiny.
Guided by this vision and alongside other remarkable figures, Reza Shah pursued an unprecedented national and civilizational, Iranian Renaissance and tirelessly worked to rebuild Iran as a living civilization. He purified the Persian language, honored Ferdowsi as the philosophical and spiritual restorer of Iranian identity and Iran’s pre-Islamic mythology. For Reporter, this was no ordinary state-building; it was the extraordinary restoration of Iran’s unique civilizational identity. These pages stand as his clear and devoted witness to that historic turning point.
Aram Ruhi Ahangarani
December 17, 2025 / 26 Azar – Year 7044 Iranian / 2584 Imperial
پادشاهی که ایران را به مسیر تمدنی خویش بازگرداند
این صفحات، برآمده از وصیتنامه اردشیر جِی ریپورتر (۱۲۴۴ – ۱۳۱۱) که برای پسرش نگاشت و قرار بود دههها پس از او خوانده شود، گواه باور ژرف اوست که رضاشاه (۲۴ اسفند ۱۲۵۶ – ۴ مرداد ۱۳۲۳) سرداری نادر است. پادشاهی او میتواند ایران را پس از بیش از هزارهای گسست، در پی تازش و هجوم لشگر دزدان بیابانگرد از شبهجزیره عربستان, در سدهٔ هفتم میلادی و دگرگونیهای ژرف پس از آن، بار دیگر به ادامه مسیر کهن تمدنی خود بازگرداند.
پادشاهی او، سرآغاز زایشِ دوباره الگویی اصیل از پادشاهی راستینِ ایرانی بود. حاکمان سدههای پیشین، حتی آنان که ایرانی بودند، عمدتاً در چارچوبهایی بیگانه و سلطانمابانه حکم میراندند. اردشیر ریپورتر از جامعهٔ پارسیان هند بود، کسانی که میراث فرهنگی و معنوی ایران را در دوران دراز تبعید نگاهبانی کردند؛ او در رضاشاه تجلی یک باززایی مینوی را دید؛ بیدار و پدیدار شدن شاهی «ورهرامگونه» را در او دریافت، همان تجلی ایزد باستانی جنگ، اراده، پیروزی و توانمندی. سپهبدی که آکنده از گوهر حاکمیت ایرانی بود؛ گویی سامان راستین پادشاهی ایران به سرزمین ورجاوند ایران بازگشته است.
احاطه شده و همراه با دیگر بزرگان آن عصر، رضاشاه بر پایه این آموزهها، به دنبال باززایی فرهنگی و ملی بیهمتایی بود، کوششی خستگیناپذیر برای بازسازی ایران بهمثابه یک تمدن زنده. تلاش برای پالایش زبان فارسی، بزرگداشت فردوسی نه در مقام شاعر، که در جایگاه بازآفرین اندیشهای و اساطیری ایران پیش از اسلام، کاوش در رسم و تاریخ راستین ایران و …
از نگاه اردشیر ریپورتر، این کارها بسا فراتر از بنیانگذاری یک دولت مدرن بود؛ این، بازگرداندن هویت تمدنی یگانهٔ ایران به شکوه خویش بود. این صفحات با وضوح و ارادتی تمام، گواه آن نقطهعطف تاریخیاند.
آرام روحی آهنگرانی
۱۷ دسامبر ۲۰۲۵ / ۲۶ آذر – سال ۷۰۴۴ ایرانی / ۲۵۸۴ شاهنشاهی
